Wesele w stanie epidemii zgodne z prawem! WSA w Białymstoku miażdży dwie instancje inspekcji sanitarnej: "Obecne rozwiązania (tj. rozporządzenie covidowe) nie uzasadniają ignorowania podstawowych zasad konstytucyjnych.".

Obecne rozwiązania w postaci rozporządzenia covidowego nie uzasadniają ignorowania podstawowych zasad konstytucyjnych. - stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w najnowszym wyroku z dnia 16 grudnia 2021 roku, sygn. akt II SA/Bk 716/21, odnosząc się do skargi przedsiębiorcy, organizującego imprezy okolicznościowe, na decyzje Państwowego Powiatowego i Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z maja 2021 roku. Sąd orzekł, iż upływ czasu od dnia 20 marca 2020 roku tj. od wprowadzenia stanu epidemii, do dnia wydania rozporządzenia z 19 marca 2021 roku, był czasem, w którym ustawodawca mógł podjąć stosowne działania legislacyjne i poprawić ustawę z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, tak aby realizować zasadę wyłączności ustawowej w ograniczaniu działalności gospodarczej w zakresie elementów o zasadniczym (podstawowym) charakterze i odstępstwami od niej, czego jednak nie uczynił. To kolejny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Polsce, który stwierdza niezgodność z Konstytucją covidowego rozporządzenia Rady Ministrów. Wcześniej do podobnych wniosków doszły Sądy m.in. w Warszawie, Gdańsku, Opolu, Poznaniu, Gorzowie Wielkopolskim czy Krakowie. 

Stan faktyczny

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny otrzymał w marcu 2021 roku oraz w kwietniu 2021 roku pisemne informacje, że przedsiębiorca organizujący imprezy okolicznościowe, w tym wesela, nie respektuje obowiązujących przepisów prawa w zakresie ustanowionych nakazów, zakazów i ograniczeń wprowadzonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej w związku z ogłoszonym stanem epidemii. Przedsiębiorca w lokalach swoich zakładów organizował przyjęcia weselne. Po przeprowadzeniu "dochodzenia" przez inspekcję sanitarną, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w kwietniu 2021 roku wszczął postępowanie i przeprowadził kontrolę sanitarną w zakresie oceny stanu sanitarnego zakładu oraz przestrzegania obowiązujących przepisów prawa. W protokole pokontrolnym inspektor stwierdził, iż w dniu 17 kwietnia 2021 roku odbywało się wesele dla 54 uczestników, z którego sporządzono dokumentację fotograficzną przez pracowników inspekcji sanitarnej. Na sali udostępniono miejsce do tańczenia, wyznaczono również miejsce dla zespołu muzycznego, który grał w trakcie imprezy; posiłki i dania przygotowano w zakładzie produkcyjnym tego samego przedsiębiorcy. 

Kontrola Sanepidu

W wyniku przeprowadzonej kontroli Państwowy Inspektor Sanitarny wydał decyzję, w której nakazał przedsiębiorcy zaprzestania działalności polegającej na organizowaniu imprez okolicznościowych i zgromadzeń w sali bankietowej zakładu usług cateringowych, zaprzestania działalności polegającej na udostępnieniu miejsca do tańczenia oraz zaprzestania działalności polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu spożywanych na miejscu. 

W maju 2021 roku Państwowy Inspektor Sanitarny biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonej kontroli oraz na podstawie zgromadzonej dokumentacji i dowodów wymierzył w przedmiotowej sprawie przedsiębiorcy organizującego imprezy okolicznościowe karę pieniężną w wysokości 15.000 zł. Podstawą prawną wymierzonej kary był art. 48a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którym, kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w szczególności w art. 46 ust 4 pkt 4 tj. zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności; oraz w art. 46b pkt 2 tj. czasowe ograniczenie określonych działalności przedsiębiorców; podlega karze pieniężnej w wysokości od 10.000 zł do 30.000 zł. 

Po rozpatrzeniu odwołania, Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny decyzją z lipca 2021 roku utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję powołując się na stan wyższej konieczności i ukierunkowanie działań inspekcji na likwidację zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego, ochronę zdrowia i życia ludzkiego. Nadto, w ocenie organu odwoławczego, postępowanie organu I instancji przeprowadzone było prawidłowo, a wręcz wzorcowo, sama decyzja zaś szczegółowo opisywała stan faktyczny i prawny, a także dogłębnie wyjaśniała przesłanki, jakimi kierował się organ wydając decyzję. Jednocześnie wojewódzki inspektor sanitarny odnosząc się do odwołania dotyczącego naruszenia art. 22 Konstytucji RP posunął się do twierdzenia, iż organ odwoławczy stoi na stanowisku, iż brak jest podstaw do uchylenia przedmiotowej decyzji z powołaniem się na przepisy Konstytucji, ponieważ organ na podstawie prawnej wydanej decyzji nie zastosował wprost artykułów Konstytucji, a jedynie art. 46 ust. 4 pkt 4 i art. 46b pkt 2 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w zw. z właściwymi przepisami rozporządzenia covidowego Rady Ministrów, których konstytucyjność nigdy nie została zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny. 

Skargę do WSA na powyższe rozstrzygnięcie złożył pełnomocnik skarżącego zarzucając mu naruszenie art. 22 Konstytucji RP, art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. W odpowiedzi na skarę Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny podtrzymał swoją argumentację. 

Wyrok WSA. Niezgodność z Konstytucją covidowego rozporządzenia Rady Ministrów. 

W wyroku z dnia 16 grudnia 2021 roku, sygn. akt II SA/Bk 716/21, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku stwierdził za Trybunałem Konstytucyjnym, iż wolność działalności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniom, ale tylko w wypadkach i na zasadach określonych w Konstytucji. Dalej podniósł, iż wolność działalności gospodarczej może być ograniczona tylko w drodze ustawy, co zobowiązuje ustawodawcę do określenia wszystkich istotnych elementów ograniczenia, a zatem wskazania, na czym polega i kogo dotyczy ograniczenie oraz określenia interesu publicznego, ze względu na który jest ono dokonywane w ustawie. Powyższe oznacza, że ustawa musi samodzielnie określać podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności. Co oczywiste, tylko unormowania, które nie stanowią podstawowych elementów składających się na ograniczenie konstytucyjnie chronionej wolności działalności gospodarczej mogą być zawarte w rozporządzeniu. 

WSA w Białymstoku podkreślił, iż przepisy znajdujące się w akcie prawnym rangi rozporządzenia nie tylko nie mogą regulować zasad ograniczania konstytucyjnych wolności i praw, ale muszą także spełniać warunki określone w art. 92 ust. 1 Konstytucji, a to właśnie ze zdania drugiego art. 92 ust. 1 Konstytucji wynika wprost, że upoważnienie powinno określać właściwy do wydania rozporządzenia zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. 

"Z perspektywy art. 92 ust. 1 Konstytucji zasadnicze znaczenie ma to, że zawierające upoważnienie ustawowe dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia przepisy (art. 46a i art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) określają jedynie organ właściwy do wydania rozporządzenia (art. 46a) oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu (art. 46b pkt 2-13) nie zawierają jakichkolwiek wytycznych dotyczących treści aktu."

Brak wytycznych. Obecne zapisy niekonstytucyjne.

Sąd jednocześnie podzielił stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowane w szeregu wyroków m.in. z września 2021 roku czy października 2021 roku, który stwierdził, że w upoważnieniu zawartym w art. 46b pkt 2-12 ustawy brak jest wytycznych w zakresie regulowania nakazów, zakazów, ograniczeń i obowiązków, a obecne zapisy nie spełniają wymogu konstytucyjnego wynikającego z treści art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. 

"Wydane na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-13 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku, statuujące zakaz prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez skarżącego i nakładające z tego tytułu karę pieniężną reguluje zasadnicze elementy tego zakazu, które winny znajdować się w ustawie, a nadto nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego. Ustawodawca w treści wskazanych upoważnień ustawowych nie zawarł bowiem wskazówek dotyczących materii przekazanej do uregulowania w rozporządzeniu."

Technika legislacyjna do poprawki.

Jednocześnie WSA w Białymstoku poddał krytyce technikę legislacyjną zastosowaną przez Radę Ministrów Prawa i Sprawiedliwości, która nie polegała na wprowadzeniu ograniczeń w zakresie korzystania z praw i wolności jednostki poprzez przyjęcie stosownych rozwiązań ustawowych, przewidujących takie ograniczenia wraz z możliwością regulowania bardziej szczegółowych zagadnień technicznych na poziomie rozporządzenia, lecz na przypisaniu wprost Radzie Ministrów kompetencji do bezpośredniego wprowadzania takich ograniczeń w aktach rangi podustawowej - rozporządzeniach bez dostatecznego zawarcia upoważnienia w tym zakresie w samej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. WSA stwierdził, iż treść rozporządzenia wkroczyła w materię konstytucyjną regulowaną w art. 22 Konstytucji RP. 

Naruszenie podstawowych standardów konstytucyjnych.

WSA w Białymstoku zwrócił także uwagę, iż tryb wprowadzenia zakazów, nakazów i ograniczeń, doprowadził do naruszenia podstawowych standardów konstytucyjnych i praw w zakresie wolności gospodarczej. Regulacja zawarta w mającym zastosowanie rozporządzeniu z 19 marca 2021 roku, a więc już po nowelizacji przedmiotowej ustawy, ma decydujące znaczenie dla ograniczenia możliwości realizacji konstytucyjnie chronionej wartości wolności działalności gospodarczej. Taki stan - zdaniem Sądu - należy uznać za naruszenie konstytucyjnie określonej relacji ustawa - rozporządzenie w sferze wolności działalności gospodarczej. Nadto podniósł, iż w tym przypadku kompletny zarys wprowadzanych nakazów (zakazów), których naruszenie podlegało penalizacji, wprowadzały rozporządzenia wykonawcze do ustawy, co jest wbrew zasadzie bezwzględnej wyłączności ustawy w dziedzinie przepisów o charakterze represyjnym. Powyższe musi prowadzić do dyskwalifikacji unormowań jako sprzecznych z art. 31 ust. 3 Konstytucji. 

W ocenie WSA, Rada Ministrów pod przewodnictwem Premiera Mateusza Morawieckiego pogwałciła również zapis przepisu art. 92 ust. 1 Konstytucji, bowiem upoważnienie z art. 46a przedmiotowej ustawy zawiera wyłącznie odesłanie do ograniczeń, obowiązków i nakazów określonych w art. 46 ust. 4, a więc jedynie do określonego zakresu tego przepisu i nie obejmuje warunków wprowadzenia tych ograniczeń, obowiązków i nakazów. W tym miejscu WSA powołał się na stanowiska z wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego. 

WSA w Białymstoku uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji, uznając, że brak jest podstaw do kontynuowania w niniejszej sprawie postępowania administracyjnego - wobec stwierdzenia istnienia obiektywnej przyczyny bezprzedmiotowości postępowania administracyjnego - po czym umorzył postępowanie administracyjne. Jednocześnie Sąd orzekł, iż jako podatnicy - przez bezprawne działania Państwowej Powiatowej i Wojewódzkiej Inspekcji Sanitarnej - musimy zwrócić na rzecz skarżącego kwotę 4.067 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, na którą składa się opłata dot. wpisu sądowego od skargi, a także ustanowienie pełnomocnika. 

Źródło info: Wyrok WSA z dnia 16 grudnia 2021 roku, sygn. akt II SA/Bk 716/21

Źródło foto: Pexels / Fot. Kancelaria Premiera, PDM-owner, via Wikimedia Commons / Kancelaria Premiera, CC BY 3.0 PL, via Wikimedia Commons